Czy możliwe jest bezpieczne utrzymanie ruchu kolejowego bez urządzeń łączności radiowej?
W transporcie kolejowym bezpieczeństwo odgrywa nadrzędną rolę. Od jego wysokiego poziomu zależy bowiem sprawny
i niezakłócony ruch pociągów na każdym szlaku kolejowym. Jednym z nieodzownych elementów wchodzących w skład urządzeń sterowania ruchem kolejowym są urządzenia łączności radiowej.
Urządzenia radiowe do tej pory wykorzystywane były do zapewnienia łączności głosowej, a w zakresie bezpieczeństwa ograniczały się jedynie do systemu „Radio-Stop” współpracującego z urządzeniami SHP (Samoczynne Hamowanie Pociągu).
Obecnie podstawowym i jedynym systemem radiołączności kolejowej w Polsce jest system FM VHF, który jest eksploatowany nieprzerwanie od lat 70-tych ubiegłego wieku i jest systemem analogowym, simpleksowym pracującym w pasmie 150 – 156 MHz.
Uruchomienie tego systemu nastąpiło w 1972 roku i uznawane było za w pełni bezpieczne, należy jednak pamiętać, że pojęcie bezpieczeństwa było wtedy inaczej rozumiane.
Nie istniały wówczas żadne systemy radiokomunikacyjne pracujące w podobnych pasmach częstotliwości, a wpływ innych elementów infrastruktury kolejowej nie był brany pod uwagę jako potencjalne zagrożenia. W miarę upływu czasu i rozwoju technologicznego zaczęły pojawiać się ryzyka związane z coraz większą dostępnością technologii łączności bezprzewodowej wśród użytkowników profesjonalnych jak również amatorów.
Powszechność urządzeń radiokomunikacyjnych wywołała konieczność opracowania, wdrożenia i ciągłego aktualizowania przepisów, procedur i instrukcji związanych z ich eksploatacją i modernizacją. Niezbędne okazało się także opracowanie procedur dotyczących czynności utrzymania w należytym stanie technicznym urządzeń pracujących w sieci radiowej, aby zapewnić bezpieczeństwo użytkowanych systemów łączności w transporcie kolejowym.
Biorąc pod uwagę bezpieczeństwo prowadzenia ruchu kolejowego mogą być użytkowane urządzenia łączności radiowej wyposażone w system „Radio-Stop”. Posiadają one dopuszczenie do użytkowania w kolejowych sieciach radiotelefonicznych
a wszystkie urządzenia i ich elementy muszą być w pełni sprawne.
Za ich kondycję odpowiada użytkownik pojazdów, na których zainstalowane są urządzenia łączności radiowej i korzystający
z infrastruktury zarządcy narodowego.
„Radio-Stop” to system, który w sposób automatyczny umożliwia zdalne, przy użyciu dedykowanych bloków funkcjonalnych, zatrzymanie będących w ruchu pojazdów kolejowych w trybie hamowania nagłego, w sytuacjach gdy zachodzi zagrożenie dla bezpieczeństwa ruchu kolejowego. Jego uruchomienie następuje po wciśnięciu przycisku “Alarm” w terminalu łączności radiowej w kolejowej sieci radiowej, który wysyła drogą radiową specjalny sygnał dźwiękowy. Przy udziale urządzeń samoczynnego hamowania pociągu (SHP) następuje zahamowanie wszystkich pojazdów kolejowych wyposażonych w system „Radio-Stop” znajdujących się w zasięgu urządzenia emitującego sygnał „Alarm”, a jeżeli sygnał „Alarm” został wysłany
z pojazdu to ten pojazd zostanie również zatrzymany w trybie hamowania nagłego.
Ponieważ na zarządcy infrastruktury spoczywa obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa komunikacji, to na podstawie okoliczności ujawnionych zdarzeń użycia sygnału „Alarm” w sieci radiowej zarządca ciągle monitorując sytuację podejmuje działania zapobiegawcze i korygujące, mające na celu podnoszenie bezpieczeństwa w kolejowej sieci radiowej w paśmie VHF.
Należy pamiętać, że bezpieczeństwo ruchu kolejowego jest związane z przestrzeganiem przepisów, instrukcji i procedur, ale nade wszystko z utrzymaniem w należytym stanie technicznym urządzeń łączności radiowej użytkowanych w kolejowych sieciach radiowych.
Ciągła modernizacja linii kolejowych oraz systemów łączności wprowadzana na kolei ma zapewnić odpowiedni poziom bezpieczeństwa. Budowane obecnie w Polsce nowoczesne systemy łączności, które w postaci systemu GSM-R zastąpić mają łączność analogową opartą o technologie FM zmienią w diametralny sposób sterowanie ruchem kolejowym. Systemy radiowe przejmą nie tylko transmisję danych i głosu, ale także spowodują wyeliminowane urządzeń przy torowych związanych
z sterowaniem ruchu kolejowego w dzisiejszym rozumowaniu.
PKP TELKOL jako jedyna spółka na rynku kolejowym zbudowała swoje kompetencje w serwisowaniu radiotelefonów na przestrzeni wielu lat w oparciu o faktyczne zasoby oraz potrzeby klienta z Grupy PKP. Dzisiejsze zmiany w technologii radiołączności powodują rozwój nowych kompetencji i rozwiązań związanych z bezpiecznym przejazdem pociągów.
Autor: Dyrektor Regionu Wschodniego PKP TELKOL sp. z o.o. – Artur Romanowski